منظومه عاشقانه "خسرو و شیرین" یکی از مشهورترین متون ادب فارسی است که به نقل از نظامی همزمان با آغاز حکومت طغرل شاه، سروده شد. داستانی که با تولد خسرو آغاز می شود و با مرگ شیرین به پایان می رسد.
این اثر یکی از آثار عاشقانه ادبیات فارسی است که به داستان عشق خسروپرویز (آخرین پادشاه سلسله ی ساسانی) و شیرین (شاهزاده ی ارمنی) می پردازد. نظامی در بطن این داستان عاشقانه بیشتر به موضوعات عاطفی و احساسی پرداخته است. حکیم نظامی گنجوی این منظومه ی عاشقانه را به سفارش سلطان ارسلان یکی از پادشاهان سلجوقی سروده است.
در بخشی از متن این کتاب می خوانید: خسرو و شیرین بی تردید جذاب ترین اثر نظامی از لحاظ پرداخت داستانی، توصیف احوال و مناظر و همچنین سنخ پروری است. داستانی تقریبا طولانی، واقع در پهنه ای فراخ، طبیعتی دل انگیز (به خلاف لیلی و مجنون)، صحنه هایی سرشار از تجمل و جمال و تنوع و شکوه، قهرمانانی متعدد و از نظر سنخی متفاوت، دو شخص اصلی که هر دو به لحاظ سرشت انسانی دارای غرائز و اغراض و انگیزه های طبیعی اند ولی هر دو در مقامی قرار دارند که هم محدودیت های ناشی از مسئولیت و هم امکانات منبعث از اقتدار سلطنت دارند، توصیف دل انگیز راه پرماجرا و حالات پر زیروبم عشق از مرحله مشاهده ی تصویر و سودای مبتنی بر خیال تا نخستین دیدار و انس یافتن...
فارسی 
