کتاب طب سینایی در گذار به مدرنیته در ایران قاجار

کتاب طب سینایی در گذار به مدرنیته در ایران قاجار

کتاب طب سینایی در گذار به مدرنیته در ایران قاجار

فضای پزشکی ایران در دوره قاجار تغییری نرم و انعطاف پذیر را به سوی پزشکی مدرن تجربه کرد. این تغییر برخاسته از تضاد موجود میان دو سیستم طب جالینوسی- اسلامی با طب مدرن بود. در کتابطب سینایی در گذار به مدرنیته در ایران قاجاراثرایرج نبی پورتلاش شده تا به وجود این دوگانگی در این دو سیستم پزشکی در ایران قاجار پرداخته شود و نشان داده شود که پایه های طب سینایی، پیش از ورود طب مدرن دچار تزلزل و سستی شده بود. به همین دلیل، به راحتی طب مدرن جایگزین طب جالینوسی- اسلامی شد.

سده ی نوزدهم میلادی که با سیطره ی قاجاریه در ایران توأم بود، نقش بسیار سرنوشت سازی در حیات و افول طب سینایی در ایران زمین داشت. از یک سو، در این قرن، شاهد حضور فزاینده ی پزشکان اروپایی در سفارتخانه های کشورهای غربی و دربار بوده و از سوی دیگر نیز گشایش دواخانه ها و بیمارستان های به شیوه ی طب مدرن را نظاره می کنیم و از منظری دیگر نیز راه اندازی مدرسه ی طب و جراحی دارالفنون جلب نظر می کند.

هر چند این تغییرات زیر ساختی و نهادی برای رشد طب مدرن غربی در ایران قاجار نقش بنیادی از خود نشان دادند و این تغییرات گذار از طب سینایی به طب غربی را شتاب دادند؛ اما آسیب شناسی افول طب سینایی در سرزمین مادری، خود نیاز به کنکاشی فراتر از ریخت شناسی بنیان ساختارهای نهادی در ایران قرن نوزدهم دارد.

از اندک پزشکان اروپایی که پیرامون سیمای پزشکی و درمان در ایران قاجار نوشته اند، یادداشت های یاکوب ادوارد پولاک از همه برجسته تر می نماید. هر چند کتاب ارزنده ی تاریخ پزشکی ایران و سرزمین های خلافت شرقی، نوشته ی سیریل الگود، ترجمه ی دکتر باهر فرقانی، در ایران بسیار مشهور است و در بر دارنده ی سیر تحولات پزشکی ایران در زمان سلاطین اولیه ی قاجار و ورود طب اروپایی به ایران است، به تشکیلات بهداشتی و سازمان قرنطینه نیز نظر می افکند؛ ولی در این کتاب، این تحولات با تاریخ اجتماعی و گزارش های تاریخ سیاسی چنان آشفته شده اند که به دشواری می توان به چگونگی طب و طبابت دست یافت …